Wampiryzm

Hrabia Dracula - ze swoimi lœnišcymi krwistš czerwieniš ustami i długimi kłami stał się dla nas wcieleniem wampira. Ale podobnie jak wampiry ze starych opowieœci i legend, Dracula potrafił przemieniać się także w wilka lub nietoperza. Zmierzajšc ku swej ofierze, potrafił przybrać nawet postać mglistego obłoku, przeœlizgujšcego się przez szczeliny w oknie do wnętrza sypialni. Po swojej krwistej uczcie zamykał sie z powrotem w trumnie. Jak głoszš mity, wampira można odpędzić za pomoca czosnku, soli i krucyfiksu, ale jedynym sposobem, aby go unicestwić, jest przebicie serca kołkiem osikowym. W niektórych, bardziej skomlikowanych przypadkach, może być wskazane obcięcie mu głowy lub wręcz spalenie ciała, jak zalecały czynić komisje papieskie w XVI w.

W Londynie i Kaliforni istniejš stowarzyszenia o nazwie "Dracula Society". Studia na temat wampiryzmu publikujš pisarze i uczeni profesorowie ( w Polsce przede wszystkim Maria Janion ). Hrabia Dracula należy do najpopularniejszych bohaterów kina. W tej chwili nie sposób juz zliczyć wszystkich adaptacji i pastiszów telewizyjnych, filmowych ( ponad 200 ) czy komiksowych. Wymieńmy tylko te najważniejsze: Nosferatu - symfonia grozy F.W.Murnau'a z 1992 roku, Dracula - ksišżę ciemnoœci T.Fischera z 1958 roku, Nosferatu - wampir W.Herzoga z 1979 roku, Dracula F.F.Coppoli z 1993 roku i komedia M.Brooksa z 1996 roku pt. Dracula - wampir bez zębów. W postać tę wcielały się takie sławy sceniczne jak Bela Lugosi, Klaus Kinski, Christopher Lee czy Gary Oldman, pożyczajšc sobienieco jego legendy do swojej biografii. W Wielkiej Brytanii aktor Denholm Elliot, występujšcy w telewizyjnym serialu o Draculi, okazał się osobš, o której œniło najwięcej ludzi w kraju. Stwierdzono również, że pacjenci szpitali psychiatrycznych równie często utożsamiajš się z rumuńskim hrabiš, jak z Napoleonem.

Modę na wampiryzm zaczęły wykorzystywać biura podróży. Szlak przetarli Amerykanie, proponujšcy w 1972 r. "Wycieczke szlakiem wyszczerzonych kłów". W œlad za nimi udały sie w 1974 r. British Airways ze swoim "Dracula Tour" w Rumunii. W końcu obudzili się nawet sami Rumuni, sprzedajšc podobizny swojego bohatera narodowego w pawilonie strachów w Disneylandzie. Przybywajšcych goœci wita nagrane na taœmę wycie wilków z przełęczy Borgo. Bram Stocker nie był jakimœ szczególnym nowatorem w dziedzinie "wampirystyki". Wykrystalizował on jedynie pewien stereotyp makabrycznego bohatera, powielany w XX wieku w nieskończonoœć. Dokonał podsumowania wysiłków pisarzy XIX-wiecznych ( Byron, Goethe, Baudelaire ), próbujšcych zorientolizować nieco swojš twórczoœć. Cóż - opowieœci z Europy Południowo-Wschodniej - z terenów Bułgarii, Rumunii czy byłej Jugosławii były i sš dla przeciętnego Europejczyka egzotykš porównywalnš z podróżniczymi relacjami Marco Polo.


Dziœ genezy słowa "wampir" poszukuje się w starych dialektach ukraińskich, bałtyckich, a nawet polskich.

Stoker nigdy nie był w Transylvanii, gdzie zaczyna się jego opowieœć . Przestudiował jednak sporo przewodników i obejrzał starannie istniejšce w jego czasach zbiory muzealne. W rezultacie "Dracula" zawiera wiele naprawdę interesujšcych materiałów folklorystycznych, tzw. "bałkanaliów". Stoker dobrze wybrał miejsce akcji, poniważ do tej pory w tym regionie można napotkać opisane w powieœci wirujšce mgły i wieœniaków w barwnych strojace powstały na ten teamt w Europie Wschodniej (...) - pisze badacz problemu M.Summers.

Tworzšc postać Draculi, Bram Stoker wykorzystał zapewne słyszane w dzieciństwie opowieœci o wielkiej epidemii cholery, która podobnie jak w Œredniowieczu Czarna Œmierć sprzyjała zarówno wybuchom paniki, jak i grzebaniu ludzi za życia. Słyszał też zapewne opowieœć matki o olbrzymim Sierżancie Callanie. Przedsiębiorca pogrzebowy, nie mogšc wcisnšć ciała do trumny, postanowił połamać nogi rzekomego nieboszczyka. Pierwszy cios młotem wywołał jęk ofiary, którš czekało jeszcze wiele lat życia. Z tš œmierciš, nie do końca wszystko jest jasne. Owš niepewnoœć skutecznie wykorzystujš producenci komercyjnych seriali, nie majšcych jednak nic wspólnego z romantycznym nurtem grozy, mrożšcym krew w żyłach najbardziej krewkim widzom. Niektóre wštki, jak np. podróż młodego, ciekawego œwiata prawnika do zamku, rejs opustoszałego statku z trumnš pełnš ziemi, inwazja szczurów w Londynie, mozna już zaliczyć do klasyki kina, a ich metaforyka przemawia do nas równie mocno, jak np. obrazy Brueghela.

Freud wierzył, że œmiertelny lęk jest zawsze oznakš stłumionych pragnień seksualnych. Seks bowiem stanowi w dużej mierze o fascynacji, jakš budzi wampiryzm. Ksišże wampów i sukkubów, liczšcy sobie metrykalnie kilka stuleci, niezmordowany w spełnianiu swych pożšdań, jest istnym wcieleniem męskiego wigoru. Daje on złudzenie nieœmiertelnoœci, zaspokaja powszechne, podœwiadome pragnienie sprawowania nieograniczonej władzy. Jest postaciš o nieprawdopodobniej sprawnoœci intelektualnej i fizycznej sile, nie pozbawionš pewnego mrocznego heroizmu. Dracula to ucieleœnienie ludzkich marzeń o antybohaterze, bohaterskim złoczyńcy - postaci łšczšcej w sobie zarównocechy œwiętego, jak i grzesznika. Wywiera nieodparty urok na mężczyzn, którzy nie potrafia dać mu rady, i na kobiety, dla których spelnia marzenia o całkowitym poddaniu się mężczyŸnie.

Fenomem popularnoœci hrabiego Draculi można tłumaczyć też swoistym, schyłkowym pesymizmem, jaki reprezentuje, a który w tejże jarmarcznej formie łatwo sobie przyswoić przeciętnemu spadkobiercy upiornego, jak by nie było, XX wieku. Współczesny człowiek nie może juz rozpaczać, może jedynie błaznować w nieco demoniczny sposób. I takš właœnie postawę proponuje nam nasławniejszy wampir œwiata - hrabia Dracula.

Bram (Abraham) Stoker Urodził się w 1847 r. w Dublinie, zmarł 21.04.1912 r. w Londynie. Ukończył Uniwersytet w Dublinie. Przez 10 lat pracował w irlandzkiej administracji (Irish Civil Service), przez ponad 30 lat był impresariem aktora Henry'ego Irvinga. Swojš najsłynniejszš powieœć "Dracula" opublikował w 1897 r. Inne utwory Stokera to m.in. "Goœć Draculi" (1938r.), "The Mystery Of The Sea" (1902r., "Tajemnica morza"), "Famous Imposters" (1910r., "Sławni oszuœci").Jego współpraca z Irvingiem zaowocowała ksišżkš "Personal Reminiscences Of Henry Irving" (1910r.). Jest także autorem instrukcji dla urzędników "The Duties Of Clerks Of Pretty Sessions" (1878r.)